یادداشت دکتر یزدی به مناسبت روز جهانی محیط زیست

دکتر محمد یزدی، استاد دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی و عضو شورای عالی محیط زیست کشور به مناسبت 15 خرداد، روز جهانی محیط زیست، یادداشتی با عنوان «آب کالای عمومی جهانی» منتشر کرده است که در ادامه می خوانید:

                         آب کالای عمـومی جهانـی​​​​​​​

 روز جهانی محیط زیست (WED: World Environment Day )یا روز زیست بوم (EcoDay ) هر سال در تاریخ 15 خرداد، معادل پنجم ماه ژوئن، روزی است که از سوی سازمان ملل به‌ عنوان روز محیط زیست انتخاب شده‌است. سال ۱۹۷۲یعنی 50 سال پیش، سازمان ملل نشستی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار کرد. در این نشست مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را تصویب کرد که منجر به تشکیل برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP: United Nations Environment Programme ) شد. پس از آن هر سال در این تاریخ، روز محیط‌زیست در همه جای دنیا گرامی داشته می شود. هدف از برگزاری این یادروز، افزایش آگاهی مردم ترغیب دولت مردان بخش دولتی و مدیران ارشد خصوصی برای تصویب قوانین و اقدامات مناسب برای نگهداری بهتر محیط زیست و حفظ گونه‌های زیستی‌جانوری و گیاهی است. هرساله دفتر برنامه محیط زیست سازمان ملل یک کشور را بعنوان میزبان و شعاری برای فرهنگ سازی محیط زیستی انتخاب می کند. این مراسم سال 2021 در پاکستان و با شعار ترمیم زیست بوم ها (Ecosystem Restoration) برگزار شد. ایران تا کنون میزبان برگزاری این مراسم نبوده است. برای سال 2022 کشور سوئد بعنوان میزبان انتخاب شده و شعار محیط زیستی امسال نیز "فقط یک زمین" (Only One Earth) انتخاب شده است. هدف از این شعار زندگی پایدار در هماهنگی با طبیعت (Living Sustainably in Harmony with Nature ) ذکر شده است. اگرچه هر سال در کشور ما نیز این روز تحت عنوان هفته محیط زیست گرامی داشته می شود ولی ایران تا کنون میزبان رسمی برگزاری این مراسم از طرف سازمان ملل نبوده است.

 امروز بزرگ ترین مشکل محیط زیست جهان و کشور ما اثرات تغییر اقلیم ناشی از گرمایش زمین است. بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی هواشناس تحت عنوان "وضعیت اقلیم جهانی2021" چهار شاخص کلیدی تغییرات اقلیمی همچون غلظت گازهای گلخانه ای، افزایش سطح آب دریا ها، گرمای اقیانوس ها و اسیدی شدن اقیانوس ها، رکوردهای جدیدی را در سال 2021 ثبت کردند.

این نشانه واضح دیگری است که فعالیت‌های جوامع انسانی باعث تغییرات کلان در خشکی ها، اقیانوس ها و جو می‌شود و پیامدهای مخرب و طولانی‌مدتی برای توسعه پایدار و اکوسیستم‌ها به همراه دارد. اثرات گرمایش زمین و تغییر اقلیم ایران از جمله افزایش دما، کاهش بارش، افزایش رفتارهای غیر معمول جوی و اقلیمی، خشکسالی های فراگیر، افزایش گرد و غبار، سیل های مهیب، افزایش نیاز آبی محصولات کشاورزی، کاهش منابع آب و افزایش مهاجرت های اقلیمی می باشد.

  اگرچه مجمع جهانی اقتصاد 2022 در داووس سوئیس، امسال با چالش های بزرگی چون پیامدهای اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا و جنگ اوکراین رو برو بود ولی باز هم نتوانست بحران تغییرات اقلیمی و پیامدهای زیان بار آن چون خشکسالی و تهدید امنیت غذایی، کمبود آب شیرین، بیابان زایی، گردو غبار و سیل را نادیده بگیرد. به طوری که حدود 100 میزگرد از 270 میزگرد برنامه ریزی شده خود را به موضوعات تغییرات اقلیمی اختصاص داد. همچنین در این نشست ها درباره رویکرد سرمایه‌گذاری در مسائل محیط زیستی با تکیه بر مولفه‌های کلیدی بویژه موضوع "راهبری محیط زیستی، اجتماعی و حکومت" یا (ESG: Environmental, Social, and Governance ) بحث و تبادل نظر شد.

امسال یک رویکرد جدید و بسیار مهم در این اجلاس مطرح شد که در آینده در روابط بین الملل و حقوق بین الملل پارادایم نوینی را بنیان گذاری خواهد کرد. در این رویکرد آب بعنوان یک کالای عمومی جهانی (Common global goods) مطرح شده است. در حالی که قرن ها آب بعنوان یک منبع آزاد (freshwater as free resource) مطرح بود. اکنون با این رویکرد، آب بعنوان یک کالای دارای قیمت، قابل مبادله مثل سایر کالا ها از جمله نفت خواهد بود. در این راستا کمیسیونی بنام کمیسیون جهانی اقتصاد آب (Global Commission on the Economics of Water) نیز تشکیل گردید. امیدوارم در کشور ما نیز به این موضوع بصورت جدی توجه شود.