پیکرهها و مجموعه دادهها
مجموعه داده قرآنی اسباب النزول
تحلیل آماری دادهها نشان داد، 10 درصد از کل آیات قرآن کریم در منابع مذکور دارای روایت سبب نزول است. حال بر اساس روش ارزیابی و فرضهای این پژوهش، حدود ۱۰ درصد از آیات مورد بررسی (1 درصد از قرآن)، فهم کاملا وابسته به روایات سبب نزول دارند. در ۷2 درصد از این موارد (هفت درصد از قرآن)، سبب نزول بر فهم بهتر آیه اثر میگذارد، اگرچه در مواجهه اولیه، آیه دارای ظهور عرفی است و ابهامی در آن به چشم نمیخورد.
همچنین 8 درصد از روایات مورد بررسی، هیچ تاثیری بر فهم آیه ندارند، بنابراین نقش روایات سبب نزول موجود در منابع اهل سنت، بر فهم اولیه آیات ناظر به آن، اگرچه قابل انکار نیست، اما وابستگی چندانی ایجاد ننموده است، زیرا تاثیر اغلب این روایات (82 درصد) به اندازه بهبود اندک فهم اولیه آیه (نمره 1 و 2) است، بهطوریکه آن روایت، تنها قرینه دستیابی به فهم ثانویه آن آیه نیست.
مجموعه داده قرآنی انسان و محيط زيست
مجموعه آیه آغازین سور قرآن
یافتهها: 11 حالت کلی تحلیل نحوی و ۱۴ موضوع اساسی قرآنی و ۱۴ حالت تاکیدی و موارد دیگر در آیات آغازین مشاهده شد؛ ضمن آن که این آیات در هر یک از این حالات به صورتهای مختلف کمی و کیفی با هم تفاوت دارند، این یافته نشان میدهد، سبک شروع قرآن از جهت تنوع محتوایی و ساختاری آیه آغازین سور بسیار قابل توجه است و نوعی جامعیت دارد. همچنین در نتیجهی تحلیل خوشهها مشخص شد، سورههایی که محتوای مشترک و مشابه دارند همخوشه شدهاند. یعنی بیش از ویژگیهای آیه نخست، موضوع و محتوای کلی سوره در خوشهبندی رایانشی اثرگذار بوده است. در نتیجه بر اساس روش به کار رفته در این پژوهش، سبک شروع کمتر از محتوا در تعیین خوشه هر سوره موثر به نظر میرسد.
مجموعه داده آیات گفتگوهای انسانی پیامبران
با توجه به نقش گفتگوی سازنده در بهبود روابط انسانی از یک سو و الگو بودن پیامبران در نگرش دینی از سوی دیگر، هدف از این پژوهش استخراج الگوی گفتگوهای انسانی پیامبران در قرآن کریم است. به این منظور برای مطالعه و تحلیل روشمند آیات گفتگوی پیامبران از قواعد انجمنی استفادهشده که یکی از روشها و الگوریتمها در علم دادهکاوی رایانشی است. با استفاده از این الگوریتم میتوان شرایط حاکم بر گفتگو را بر اساس نحوه باهمآیی ویژگیهای گفتگو تحلیل نمود. در این پژوهش ابتدا یک مجموعه داده از گفتگوهای انسانی پیامبران و معیارها و ویژگیهای مؤثر در هرکدام از گفتگوها تهیه شد. سپس با تحلیل دادهها با روش قواعد انجمنی، الگوی گفتگوی پیامبران استخراج شد.
یافتههای پژوهش نشان میدهد، در کل قرآن کریم ۵۹۱ آیه اختصاص به گفتگوی انسانی پیامبران دارد که بهصورت ۱۶۰ گفتگوی مجزّا قابلتفکیک است. با تعیین ویژگیهای تأثیرگذار در یک گفتگو و استخراج این ویژگیها برای تمامی گفتگوهای انسانی پیامبران، الگوی گفتگوی پیامبران توسط 15 قاعده ارائه شد. برای نمونه یکی از قواعد به این صورت است: درصورتیکه پیامبران شروعکننده گفتگو در طرف اول باشند و موضوع موردگفتگو اعتقادی باشد آنگاه با درصد اطمینان ۵8% روش گفتگوی پیامبران استفهامی است و با درصد اطمینان55% گفتگو بهصورت طولانی است. همچنین با درصد اطمینان 90% وضعیت گوینده به شکل اصلی است. همچنین معلوم شد، ۷3% از آیات گفتگوی انسانی پیامبران در سُوَر مکّی واقعشدهاند و بیشتر این آیات دارای تأکید هستند. آرایههای ادبی (تشبیه، التفات، ایجاز، اطناب) و انواع ابهام (چندمعنایی، تقدیموتأخیر، حذف و اضافه) بسیار اندک در متن گفتگوها دیده شد. در نتیجه میتوان ادعا نمود که گفتگوی پیامبران که در قرآن ذکر شده، دارای الگوی قابل استخراج است و این الگو با روش بهکار رفته در این پژوهش در قالب ۱۵ قاعده ارائه شده است.